Nowe obowiązki dla przedsiębiorców wynikające z nowelizacji przepisów dotyczących przeciwdziałania procederowi prania pieniędzy i finansowania terroryzmu

Z dniem 30 kwietnia 2021 r. została opublikowana ustawa z dnia 30 marca 2021 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz niektórych innych ustaw (dalej ,,Ustawa”), potocznie zwana Dyrektywą V AML. Część jej przepisów weszła w życie już 15 maja, niektóre z końcem lipca br., a obecnie wraz z końcem października będziemy mieli do czynienia z kolejną planowaną modyfikacją. Nowelizacja obowiązujących w polskim prawodawstwie przepisów dotyczących przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu stała się koniecznością i naturalnym następstwem dostosowania polskich standardów do prawa unijnego.

Treść Ustawy określa tryb, zasady oraz cały szereg procedur przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. Z punktu widzenia przedsiębiorcy, rozważania warto rozpocząć od wyjaśnienia niektórych istotnych jej elementów. Nowelizacja powiększyła nomenklaturę zastosowaną w Ustawie między innymi o krąg tzw. „Instytucji obowiązanych”. W niniejszej definicji mieszczą się zarówno: przedsiębiorcy prowadzący indywidualną działalność gospodarczą, spółki prawa handlowego, fundacje i stowarzyszenia.

Kogo w zasadzie dotyczy nowelizacja przepisów dotyczących przeciwdziałaniu prania pieniędzy i finansowania terroryzmu?

Początkowo sama nazwa i krąg Instytucji obowiązanych skupiała się głównie na dużych instytucjach finansowych, jednakże w wyniku konieczności dostosowania przepisów i rozszerzenia zapobiegania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu, ich krąg rozszerzył się o takie podmioty jak m.in:

• przedsiębiorcy, których podstawową działalnością gospodarczą jest świadczenie usług polegających na sporządzaniu deklaracji, prowadzeniu ksiąg podatkowych, udzielaniu porad, opinii lub wyjaśnień z zakresu przepisów prawa podatkowego lub celnego, niebędący innymi instytucjami obowiązanymi;

• przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z dnia 06 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców, niebędący innymi instytucjami obowiązanymi, świadczący usługi polegające na:

1. tworzeniu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,

2. pełnieniu funkcji członka zarządu lub umożliwianiu innej osobie pełnienia tej funkcji lub podobnej funkcji w osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,

3. zapewnianiu siedziby, adresu prowadzenia działalności lub adresu korespondencyjnego oraz innych pokrewnych usług osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,

4. działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako powiernik trustu, który powstał w drodze czynności prawnej,

5. działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako osoba wykonująca prawa z akcji lub udziałów na rzecz podmiotu innego niż spółka notowana na rynku regulowanym podlegającym wymogom dotyczącym ujawniania informacji zgodnie z prawem Unii Europejskiej lub podlegająca równoważnym standardom międzynarodowym;

• podmioty prowadzące działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych;

• fundacje ustanowione na podstawie ustawy z dnia 06 kwietnia 1984 r. o fundacjach w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy płatność jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane;

• stowarzyszenia posiadające osobowość prawną, w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy płatność jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane;

• przedsiębiorcy w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności za towary w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane¹.

Nowe obowiązki Przedsiębiorców?

Przedsiębiorcy odnajdujący przedmiot swojej działalności w powyżej wymienionych bądź innych wskazanych w art. 2 Ustawy, muszą zaznajomić się z kolejną definicją legalną niosąca za sobą szereg nowych obowiązków, mianowicie z pojęciem „Beneficjent rzeczywisty”. W rozumieniu omawianej Ustawy rozumie się przez to np. osobę fizyczna sprawującą bezpośrednią lub też pośrednią kontrolę nad klientem, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta lub każdą osobę fizyczną, w imieniu której są nawiązywane stosunki gospodarcze lub jest przeprowadzana transakcja okazjonalna. Co równie istotne, w przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, wobec której nie stwierdzono przesłanek lub okoliczności mogących wskazywać na fakt sprawowania kontroli nad nią przez inną osobę fizyczną lub osoby fizyczne, przyjmuje się, że taka osoba fizyczna jest jednocześnie beneficjentem rzeczywistym.

W związku z wprowadzeniem do kręgu Instytucji obowiązanych nowych podmiotów w tym też przedsiębiorców, to na nich właśnie będzie spoczywał ciężar dostosowania się do nowych realiów. Powyższe „dostosowanie się” należy rozumieć zarówno jako zwiększony nakład pracy jak i niekiedy spory nakład finansowy.

Na jakie wzmożone działania powinni być gotowi Przedsiębiorcy?

• Obowiązek wyznaczenia kadry kierowniczej, odpowiedzialnej za wykonywanie obowiązków ustawowych (art. 7 Ustawy): W przypadku instytucji obowiązanej, w której działa zarząd lub inny organ zarządzający, wyznacza się spośród członków tego organu osobę odpowiedzialną za wdrażanie obowiązków określonych w ustawie;

• Obowiązek wprowadzenia wewnętrznej procedury w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu – (art. 50 Ustawy);

• Obowiązek wprowadzenia wewnętrznej procedury anonimowego zgłaszania rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń – (art. 53 Ustawy); 

• Obowiązek wprowadzenia procedury opartej na analizie ryzyka w celu ustalenia czy klient lub beneficjent rzeczywisty jest osobą zajmującą eksponowane stanowisko polityczne (art. 46 ust. 1 Ustawy);

• Obowiązek wprowadzenia grupowej procedury w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (art. 51 Ustawy);

• Dodatkowo, również nowelizacja obok obowiązku wdrażania stosownych procedur, wymaga również nieustannej jej aktualizacji.

Przedsiębiorcy mogą skorzystać z usług podmiotu trzeciego przy stosowaniu środków bezpieczeństwa finansowego, jednak spełniając warunek niezwłocznego przekazywania przez ten podmiot, na żądanie instytucji obowiązanej, niezbędnych informacji oraz dokumentów dotyczących zastosowanych środków bezpieczeństwa finansowego, w tym kopii dokumentów uzyskanych podczas stosowania środków bezpieczeństwa finansowego polegających na identyfikacji klienta i beneficjenta rzeczywistego oraz weryfikacji ich tożsamości „w szczególności za pomocą środków identyfikacji elektronicznej oraz usług zaufania umożliwiających identyfikację elektroniczną w rozumieniu rozporządzenia” (Treść dodana wchodzi w życie 31 października 2021 r. )

Najważniejsze zmiany wchodzące w życie od 31 października 2021 r. dotyczące Przedsiębiorców.

• Zmienia swój kształt art 34 ust. 2b Ustawy wskazujący, że środki bezpieczeństwa finansowego obejmują zarówno identyfikację klienta oraz weryfikację jego tożsamości jak i identyfikację beneficjenta rzeczywistego oraz podejmowanie uzasadnionych czynności w celu: ustalenia struktury własności i kontroli – w przypadku klienta będącego osobą prawną, jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej lub trustem.

• Idąc dalej, w zakresie zmian w środkach bezpieczeństwa finansowego wejdzie też w życie zmiana dotycząca tego, że instytucje obowiązane stosują środki bezpieczeństwa finansowego również w odniesieniu do klientów, z którymi utrzymują stosunki gospodarcze, z uwzględnieniem rozpoznanego ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, w szczególności, gdy:

1. doszło do zmiany uprzednio ustalonego charakteru lub okoliczności stosunków gospodarczych bądź danych dotyczących klienta lub beneficjenta rzeczywistego;

2. instytucja obowiązana była w ciągu danego roku kalendarzowego zobowiązana na podstawie przepisów prawa do skontaktowania się z klientem w celu weryfikacji informacji dotyczących beneficjentów rzeczywistych, w szczególności, gdy obowiązek taki wynikał z przepisów ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami.

• Wprowadzony zostanie m.in obowiązek odnotowywania przez Instytucje obowiązane rozbieżności między informacjami zgromadzonymi w Rejestrze a ustalonymi przez nią informacjami o Beneficjencie rzeczywistym klienta i podejmowania czynności w celu wyjaśnienia przyczyn tych rozbieżności. Dodatkowo, instytucja obowiązana zmierzy się z koniecznością przekazania właściwemu w sprawach Rejestru zweryfikowaną informację o tych rozbieżnościach wraz z uzasadnieniem i dokumentacją dotyczącą odnotowanych rozbieżności.

• Z dniem 31 października br. wejdzie też w życie cały nowy rozdział 11a dotyczący działalności na rzecz spółek lub trustów oraz działalności w zakresie walut wirtualnych. Cały rozdział zawiera szczegółową informację na temat tego jak należy traktować podmiot „działający na rzecz spółek i trustów” , tego kto może wykonywać takową działalność jak i ich szczegółowych obowiązkach.

Wraz z końcem października będziemy mieliteż do czynienia z wprowadzonym rt.. 153 ust.3, art. 153 a i 153b Ustawy, które to wskazują na wysokie kary pieniężne w przypadku niedopełnienia obowiązków dla podmiotów obowiązanych do zgłaszania i aktualizowania informacji o beneficjentach rzeczywistych czyli spółki jawne, komandytowe, komandytowo-akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, proste spółki akcyjne, spółki akcyjne z wyjątkiem spółek publicznych określonych w ustawie o ofercie publicznej, spółki partnerskie, europejskie zgrupowania  interesów gospodarczych, spółki europejskie, spółdzielnie, spółdzielnie europejskie, stowarzyszenia podlegające wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego oraz fundacje jeżeli nie dokonają lub nie dokonały stosownego zgłoszenia lub aktualizacji informacji, w terminie wskazanym w ustawie lub podały informacje niezgodne ze stanem faktycznym (kara pieniężna do 50.000 zł).

Wprowadzane zmiany niosą również za sobą obowiązek przeprowadzenia szkolenia dla pracowników uwzględniającego zagadnienia związane z ochroną danych osobowych.

Kary i sankcje dla tych, którzy nie dostosują się do nowych rozwiązań prawnych.

Biorąc pod uwagę coraz bardziej zaostrzające się przepisy w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu, przedsiębiorcy powinni być czujni w zakresie wprowadzanych przez ustawodawcę zmian. Za niedopełnienie obowiązków wynikających z przepisów Ustawy, przewiduje się karę administracyjną, która może przejawiać się w postaci:

• publikacji informacji o Instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia przepisów Ustawy przez tę instytucję w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych;

• nakazu zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności;

• cofnięciu, koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej;

• zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przez instytucję obowiązaną przepisów ustawy, przez okres nie dłuższy niż rok;

• kara pieniężna.

Ostatnia z wymienionych sankcji zakreśla swoją wysokość w postaci dwukrotności kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia al–o - w przypadku, gdy nie jest możliwe ustalenie kwoty tej korzyści lub stra–y - do wysokości równowartości kwoty 1 000 000 euro. Warto również zwrócić uwagę na przepisy karne zawarte w końcowej części Ustawy, wskazujące na przestępstwa związane z niedopełnieniem obowiązków ustawowych. Zakreślone konsekwencje karne uzależnione są oczywiście od umyślności bądź nieumyślności czynu, aczkolwirt.art. 156 Ustawy stanowi:

 ,,Kto, działając w imieniu lub na rzecz instytucji obowiązanej:

1. niedopełnia obowiązku przekazania Generalnemu Inspektorowi zawiadomienia o okolicznościach, które mogą wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, lub obowiązku przekazania Generalnemu Inspektorowi zawiadomienia o powzięciu uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja lub wartości majątkowe będące przedmiotem tej transakcji mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu,

2. przekazuje Generalnemu Inspektorowi nieprawdziwe lub zataja prawdziwe dane dotyczące transakcji, rachunków lub osób,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.²

apl. adw. Monika Waraksa, prawnik Julia Herold

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Dz.U.2021.1132 tj. z dnia 2021.06.24    Status: Akt obowiązujący   Wersja od: 5 października 2021 r. do: 30 października 2021 r. )

• Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu Opracowano na podstawie: tj. Dz. U. z 2021 r. poz. 1132, 1163,1535.( Dz. U. 2018 poz. 723) uwzględniająca zmiany wchodzące w życie od 31 października 2021 r.