Ustawą z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych (Dz. U. z 2019 r., poz. 1495, dalej „Ustawa zmieniająca”) zmienione zostały m.in. przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145, dalej „Kodeks cywilny”) poprzez dodanie: art. 3855, art. 5564, 5565 i art. 5765 oraz przepisy ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2019 r. poz. 134 i 730, dalej „Ustawa o prawach konsumenta”) poprzez dodanie art. 38a. Wskutek powyższych zmian, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą będą w niektórych przypadkach traktowane jak konsumenci. Wzmiankowane zmiany ww. ustaw weszły w życie z dniem 1 stycznia 2021 r.

Zgodnie z uzasadnieniem projektu Ustawy zmieniającej, celem wprowadzonych zmian jest przeciwdziałanie problemowi dysproporcji praw i obowiązków, pojawiającemu się wówczas gdy osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, zawierając umowę z innym przedsiębiorcą, będącym profesjonalistą oferującym świadczenie z zakresu swojej branży lub specjalizacji, jest traktowana także jako podmiot profesjonalny, nawet wtedy, gdy umowa ta nie jest bezpośrednio związana z branżą lub specjalizacją, którą ta osoba fizyczna reprezentuje. Przedsiębiorca dokonujący czynności prawnej z innym przedsiębiorcą, pomimo że nie dysponuje odpowiednią wiedzą i doświadczeniem koniecznym dla oceny przedmiotu tej czynności, dotychczas nie mógł bowiem korzystać z ochrony konsumenckiej, mimo, że w tym zakresie znajdował się w tej samej sytuacji co konsument. Ustawodawca zdecydował się rozwiązać tak zarysowany problem poprzez objęcie przepisami o ochronie konsumentów osoby fizycznej, która zawiera z innym przedsiębiorcą umowę związaną bezpośrednio z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą, lecz nie posiadającą dla niej charakteru zawodowego. Wzmiankowana ochrona została rozszerzona na osoby fizyczne będące przedsiębiorcami w zakresie stosowania klauzul abuzywnych, rękojmi za wady oraz w zakresie prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa.

W tym miejscu należy odnieść się do pojawiającego się w dodanych Ustawą zmieniającą przepisach, sformułowania „charakter zawodowy”. Albowiem przedsiębiorca będący osobą fizyczną będzie traktowany jak konsument w zakresie, o którym mowa w poprzednim akapicie, jedynie przy zawieraniu umów nieposiadających dla niego charakteru zawodowego. Ustawodawca w treści w dodanych przepisów wskazuje na kryterium pomocnicze przy ustalaniu czy umowa ma „charakter zawodowy”, a mianowicie – przedmiot działalności gospodarczej wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (dalej „CEIDG”). Tym samym należy uznać, że przedsiębiorca będzie traktowany jak konsument jedynie przy zawieraniu umów nieposiadających dla niego charakteru zawodowego, których nie zawiera w ramach dokonywanych codzienne czynności wynikających z przedmiotu działalności gospodarczej wskazanego w CEIDG. Warto przy tym dodać, że Ustawodawca w omawianych przepisach wprowadzonych Ustawą zmieniającą, posługuje się jednocześnie zwrotem „w szczególności”, co pozwala na stwierdzenie, że przy ocenie charakteru zawodowego danej umowy, przedmiot działalności gospodarczej wpisany do CEIDG, nie stanowi jedynego kryterium.

Powyżej zasygnalizowano w jakich obszarach ochrona konsumencka obejmie osoby fizyczne będące przedsiębiorcami, wymieniając pośród nich m.in. stosowanie klauzul abuzywnych. I tak, postanowienia umowy zawieranej z tego rodzaju przedsiębiorcą nie będą wiązały tego przedsiębiorcy jeżeli nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione, kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interesy, a przy tym nie określają głównych świadczeń stron umowy. Przykładem tego rodzaju klauzul abuzywnych są zgodnie z art. 3853 w zw. z art. 3855 Kodeksu cywilnego, chociażby te, które wyłączają odpowiedzialność względem osoby fizycznej będącej przedsiębiorcą za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania czy pozbawiają wyłącznie ją uprawnienia do odstąpienia od umowy lub jej wypowiedzenia. W obszarze dotyczącym rękojmi za wady rzeczy sprzedanej, umowy z osobą fizyczną będącą przedsiębiorcą muszą uwzględniać chociażby: (i) domniemanie istnienia wady fizycznej już w chwili wydania rzeczy sprzedanej jeżeli wada ta została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy, (ii) brak zwolnienia sprzedawcy od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, gdy przedmiotem są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo mające powstać w przyszłości, (iii) fikcję uznania przez sprzedawcę żądania kupującego w postaci: wymiany rzeczy, usunięcia wady albo obniżenia ceny za uzasadnione, gdy sprzedawca nie ustosunkował się do wymienionych żądań w terminie 14 dni czy też (iv) brak obowiązków kupującego w postaci zbadania rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i niezwłocznego zawiadomienia sprzedawcy o wadzie, pod rygorem utraty uprawnień z tytułu rękojmi. W obszarze  związanym z prawem odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, osoba fizyczna będąca przedsiębiorcą, będzie uprawniona do wzmiankowanego odstąpienia bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów, za wyjątkiem kosztów określonych w art. 33, art. 34 ust. 2 i art. 35 Ustawy o prawach konsumenta. Warto przy tym dodać, że wskutek dodanego art. 38a Ustawy o prawach konsumenta, również osoba fizyczna będąca przedsiębiorcą będzie mogła skorzystać z wydłużonego – co do zasady o 12 miesięcy – terminu na wykonanie prawa odstąpienia, w przypadku gdy nie została należycie poinformowana przez przedsiębiorcę o wspomnianym prawie odstąpienia od umowy.

Tytułem końca należy wskazać, że przepisy dodane na mocy Ustawy zmieniającej oznaczają konieczność modyfikacji stosowanych przez przedsiębiorców profesjonalistów oferujących świadczenie z zakresu swojej branży lub specjalizacji, wzorców umów i regulaminów, poprzez uwzględnienie w ich treści, w zasadzie nowej kategorii klienta tj. osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą wyposażonej w część uprawnień konsumenckich. Wzmiankowani „przedsiębiorcy – profesjonaliści” muszą również znaleźć skuteczny sposób weryfikacji czy dana osoba fizyczna będąca przedsiębiorcą, zawiera umowę posiadającą dla niej charakter zawodowy czy też pozbawioną takiego charakteru, chociażby ze względu na ewentualną konieczność zapewnienia kontrahentom tej kategorii możliwości realizacji uprawnień konsumenckich z zakresu rękojmi za wady czy w celu uniknięcia klauzul abuzywnych w zawieranych z nimi umowach.