W ramach wspomnianej ustawy, ustawodawca proponuje rozwiązania mające na celu zachęcenie przedsiębiorców do podejmowania działań minimalizujących skutki utraty płynności finansowej przedsiębiorców dotkniętych trudną sytuacją wywołaną skutkami pandemii choroby zakaźnej COVID-19, wywołanej przez wirusa SARS-CoV-2. Ustawa przewiduje możliwość przeprowadzenia postępowania o zatwierdzenie układu, uregulowanego w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U.2020.814 t.j. z dnia 2020.05.07, dalej ,,PrR”) z modyfikacjami mającymi pozwolić na szybsze i efektywniejsze zawarcie układu z wierzycielami, z zapewnieniem ochrony ich słusznych praw, a ponadto stanowi kolejne rozwiązanie legislacyjne, które rząd proponuje w ramach walki z pandemią koronawirusa. Uzupełnia ono regulację wprowadzoną ustawą z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. 2020 poz. 695), która stanowi, że jeżeli podstawa do ogłoszenia upadłości dłużnika powstała w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, a stan niewypłacalności powstał z powodu COVID-19, bieg terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, o którym mowa w art. 21 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U.2019.498 t.j. z dnia 2019.03.15) nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega przerwaniu. Po tym okresie termin ten biegnie na nowo.
Zasadnicza modyfikacja dotychczasowej regulacji postępowania o zatwierdzenie układu polega na ograniczeniu nadzoru sądu do sytuacji, w których konieczne będzie uchylenie skutków otwarcia postępowania wskutek działania dłużnika na szkodę wierzycieli oraz dopiero na etapie zatwierdzania układu, kiedy to sąd wydaje stosowne postanowienie.
Kluczową zaś - dla modelowego zafunkcjonowania w praktyce nowej regulacji - będzie współpraca dłużnika i nadzorcy układu. Otwarcie postępowania o zatwierdzenie układu poprzedzone będzie bowiem zawarciem przez dłużnika umowy z doradcą restrukturyzacyjnym na zasadach obowiązujących w postępowaniu o zatwierdzenie układu z PrR. Następnie dłużnik przygotowuje propozycje układowe, spis wierzytelności, w tym spis wierzytelności spornych, które przekazuje doradcy. Kolejnym krokiem będzie zamieszczenie obwieszczenia o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, wówczas doradca restrukturyzacyjny występował będzie już w charakterze nadzorcy układu. Dzień dokonania obwieszczenia jest dniem otwarcia postępowania o zatwierdzenie układu, który nie może przypadać wcześniej niż 7 dni przed złożeniem wniosku o dokonanie obwieszczenia i nie później niż 7 dni po dniu jego złożenia. Z założenia zatem postępowanie ma przebiegać szybko, nie angażować nadmiernie sądów.
Wraz z otwarciem postępowania o zatwierdzenie układu dłużnik uzyskuje – kluczową z punktu widzenia celu samego postępowania, a niedostępną w ramach postępowań uregulowanych w PrR przed zgłoszeniem wniosku o zatwierdzenie układu – ochronę przed postępowaniami egzekucyjnymi wierzytelności objętej z mocy prawa układem oraz wierzytelności rzeczowych i wierzytelności zabezpieczonych przez przewłaszczenie na zabezpieczenie, a więc wierzyciel nie będzie mógł wszcząć postępowania egzekucyjnego, zaś wszczęte zostaną zawieszone z mocy prawa z dniem, w którym opublikowano obwieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Ochrona ta rozciąga się nawet na wierzytelności zabezpieczone rzeczowo. Przyjęto także znaną w PrR konstrukcję odebrania dłużnikowi możliwości dokonywania czynności przekraczających zwykły zarząd bez zgody nadzorcy układu. Czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu dokonana bez wymaganej zgody jest nieważna. Na zasadach określonych w PrR ochronie przed wypowiedzeniem podlegać będą umowy najmu, dzierżawy i spełnianie świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa objęte są układem.
Wychodząc naprzeciw potrzebom ograniczenia bezpośredniej komunikacji uczestników postępowania związanych z pandemią koronawirusa Ustawa wprowadza możliwość zwołania zgromadzenia wierzycieli przez nadzorcę układu w miejscu lub obok zbierania głosów, w sposób przewidziany w PrR, zaś samo zgromadzenie wierzycieli może zostać przeprowadzone z wykorzystaniem elektronicznych środków komunikacji.
Kompatybilnym rozwiązaniem z celem omawianego postępowania jest umożliwienie dłużnikowi pozyskania nowego finansowania (zawarcie umowy kredytu lub pożyczki; obciążenie składników masy układowej lub sanacyjnej hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym lub hipoteką morską w celu zabezpieczenia wierzytelności nieobjętej układem; przeniesienie własności rzeczy lub prawa na zabezpieczenie wierzytelności nieobjętej układem; obciążenie składników masy układowej innymi prawami), które będzie chronione – przed uznaniem go za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości lub względem masy sanacyjnej - w przypadku niepowodzenia restrukturyzacji. Dłużnik będzie musiał uzyskać zgodę nadzorcy układu, który z kolei badając zasadność takie działania dłużnika kierować ma się dyrektywą niezbędności takiej czynności do zachowania zdolności do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania restrukturyzacyjnego i zobowiązań powstałych po jego otwarciu lub zawarcia i wykonania układu, a także czy zostało zagwarantowane, że środki zostaną przekazane dłużnikowi i wykorzystane dla umożliwienia realizacji planu restrukturyzacji, a ustanowione zabezpieczenie jest adekwatne do udzielonego kredytu lub pożyczki.
Założeniem ustawodawcy jest, aby postępowanie przebiegało szybko i sprawnie, bowiem od obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o otwarciu postępowania dłużnik ma tylko 4 miesiące na wypracowanie i zawarcie układu z wierzycielami. W przeciwnym razie sąd deklaratoryjnym postanowieniem umorzy postępowanie, a wierzycielom przysługiwać będzie roszczenie odszkodowawcze, jeżeli wykażą, że dłużnik obwieścił o otwarciu postępowania w złej wierze. W przypadku zachowanie wskazanego terminu
4 miesięcy skutki otwarcia postępowania będą trwały do czasu prawomocnego zakończenia postępowania lub jego umorzenia. Zgodnie z art. 14 ust. 1 Ustawy z omawianego nowego typu postępowania będzie można skorzystać do 30 czerwca 2021 r., przy czym przedsiębiorca będzie miał prawo skorzystać z tego rozwiązania jednokrotnie.
Reasumując wskazać należy, że ustawodawca obejmuje słuszny kierunek w celu umożliwienia przedsiębiorcom ratowania się przed upadłością w dobie panującej pandemii koronawirusa, niemniej jednak uchwalona regulacja budzi zastrzeżenia wobec możliwości jej nadużywania kosztem słusznych interesów wierzycieli. Istotne organicznie funkcji nadzorczej i kontrolnej sądu, która z pewnością przyczyni się do jego odciążenia, może jednocześnie zachęcać do nieuczciwych praktyk będących w kłopotach finansowych przedsiębiorców. Przyznanie zaś wierzycielom roszczenia odszkodowawczego w razie wszczęcia postępowania przez dłużnika w złej wierze, wiąże się z koniecznością podjęcia dodatkowych działań prawnych i sądowych, a co za tym idzie poniesieniem kolejnych kosztów finansowych. Ostateczną jednak ocenę – jak w przypadku każdej nowej regulacji - należy pozostawić praktyce, która z czasem pokaże zasadność i skuteczność uchwalonych regulacji.
r.pr. Małgorzata Kaczyńska
